WORK IN PROGRESS

Ün o plüs?

A

Sligaziun

P E R S U N A S
I P L P U R A F
Z T I A R T R L
S L S S R E G Ü
L A I S U L A M
L I N G U A S S
C H A N T U N S
C I T A D S R S

 

1. La Svizra ha 26 chantuns.

2. La Svizra ha 4 linguas naziunals: tudais-ch, frances, talian e rumantsch. 

3. In Svizra discuorran var 60'000 persunas rumantsch.

4. In Svizra esa 6 citads cun daplü co 100'000 abitantas ed abitants. 

5. La Svizra percuorran 8 flüms chi sun plü lungs co 100 km.

6. In Svizra esa 79 lais chi sun plü gronds co 0.5km². 

7. In Svizra esa quatter societats da radio e televisiun. La plü pitschna vain abreviada cun rtr.

8. In Svizra esa 48 pizs chi sun plü ots co 4000 m.  

9. In Svizra esa var 120 pass. Üna gronda part da quels sun in Grischun, per exaimpel l'Alvra e l'Umbrail. 

 

Co vegnan fuormats ils plurals regulars?

 

Il plural regular vain fuormà cun agiundscher ün -s a la fuorma dal singular. 

Exaimpels: il chantun – ils chantuns; la stailas, las stailas  

 

Eir ils nomens chi finischan cun ün -x o cun ün -z survegnan ün -s al plural. 

Exaimpels: il trax, ils traxs; il raz, ils razs  

 

Ils nomens chi finischan cun ün -s o cun -ss nu survegnan ün ulteriur -s al plural.

Exaimpels: il nas, ils nas; il pass – ils pass 

Erklärung

Ils students legian las frasas, tscherchan ils pleds chi mancan illa salata da custabs e tils notan sülla lingia. Lura scrivan els tuot ils custabs chi restan illa dretta successiun süllas duos lingias da soluziun, uschè ch'els pon leger la dumonda 'Co vegnan fuormats ils plurals regulars?'.

 

La magistra po manar la discussiun fond las seguaintas dumondas: 

Che ha quella dumonda da chefar culla lezcha? 
Che es la resposta a la dumonda da soluziun? 
Che excepziuns chattais vus tanter ils exaimpels? 
Che capita cun pleds chi finischan cun ün 'x' o ün 'z'? 

Che implichescha il pled 'regular'? 

Resposta: Id existan eir fuormas irregularas dal plural.  

La magistra nota la regla e l'excepziun vi da la tabla. Ella declera chi'd existan eir fuormas irregularas dal plural chi nu vegnan però amo trattadas in quist'unità. 

 

Idea:

Ils students ramassan infuormaziuns davart ün oter pajais, ün oter chantun o ün'otra regiun e scrivan frasas sumgliaintas. A la fin preschaintan els cuortamaing il tema ch'els han tschernü. Ils students ingiavinan da che pajais/chantun/regiun chi's tratta. 

 

Ils students notan la regla dal plural regular e l'excepziun. Implü scrivan els adüna ün exaimpel adattà süllas lingias.  

B

Sligaziun

Eu n'ha plüssas  bes-chas da chasa. 

Eu fetsch daplü co 5'000 pass al di.

Eu baiv daplü co duos cafès al di.

Eu leg daplü co trais cudesch in ün on.

Eu dorm daplü co set uras al di.

Eu n'ha plüssas sour. 

Eu sun plüs instrumaints.

Eu vegn daplü co set jadas culs skis in ün on.

Eu discuor plüssas linguas.

Eu sun in plüssas uniuns.

Eu guard daplü co quatter films al mais.

Eu n'ha fat plüs cuors da linguas.

Eu sun i sün plüs pizs.

Eu n'ha daplü co duos mais vacanzas l'on.

Erklärung

Per evaluar la lezcha prelegia la magistra üna frasa davo tschella. Ils students chi han fat la crusch illa colonna cul polsch insü stan sü. Tuot ils students pon uossa controllar, sch'els han gnü radschun cun lur tip. Scha quai es il cas, survegnan els adüna ün punct.

 

La magistra po far davo mincha pretaisa dumondas a singuls students chi sun stats sü. 

- Quantas bes-chas da chasa hast tü? 
- Quants pass fast tü mincha di? 
- e.u.i. 

 

A la fin dumonda la magistra a tuot ils students, quants puncts ch'els hajan fat. Ils students pon respuonder cun üna cuorta frasa. Il vendschader o la vendschadra vain lura nomnà/nomnada e lodà/lodada per sias bunas cugnuschentschas dals students. 

C

Erklärung

La magistra dà a mincha pêr las cartas dal model chi vegnan scumpartidas in parts egualas als duos students. Quels fan ün plic cullas cartas e tillas tegnan cul cheu ingio in man. Els volvan lura insembel la carta süsom. Minchün legia ses pled e ponderescha, quantas da quellas chosas/persunas ch'el ha. Els formuleschan uossa ün davo tschel la frasa chi s'affa cun lur carta (p.ex. student 1: Eu n'ha 12 cusdrins/student 2: Eu n'ha 3 giaccas d'inviern). Il student cul plü ot nomer das-cha salvar tuottas duos cartas. Scha tuots duos students dischan il listess nomer, decida la prosma carta. Il student chi ha ramassà tuot las cartas ha guadagnà il gö. Scha quai nu grataja ad ingün, guadogna il student chi ha pudü ramassar las plü bleras cartas davo ün temp defini (10-15 min.). 

 

Pro tschertas chosas poja esser difficil da dir il nomer precis. Là pon ils students stimar e dir ün nomer approximativ. 

 

Otras ideas: 

Actività in classa: Mincha student tira üna carta dal model. El disch üna frasa chi tuorna per el, per exaimpel: 'Eu n'ha üna bes-cha da chasa.'. Lura pon tschels students, sco in ün'aucziun, tgnair sü il man, sch'els san nomnar daplü co üna bes-chas. Il student chi ha tut la carta das-cha decider chi chi po s'exprimer. 

Kopiervorlagen

Daplü, daplü

E

Erklärung

Ils students preschaintan uossa a sai svess cun agüd da nomers. Els preparan lur preschantaziun in lavur individuala e pon far quai cun agüd da vocabularis. Avant co cumanzar culla preschantaziun, muossan els lur frasas al vaschin/a la vaschina. Quel/quella po leger la frasa e dar ün cuort resun, uschè cha las frasas pon amo gnir surlavuradas. 

 

Pussibiltats da preschantar a sai svess ed evaluar la preschantaziun: 

a) laschar preschantar als students ün davo tschel in classa 
b) expuoner las frasas in stanza da scoula e laschar far als students il gir tras la stanza da scoula
c) tscherner casualmaing ün nomer e guardar, sch'inchün ha güsta quel nomer, laschar preschantar lura la frasa formulada cun quel nomer 
d) Mincha student preschainta duos da seis nomers ed ils oters ingiavinan, perche cha quel nomer es gnü integrà illa preschantaziun da sai svess. 
e) La magistra fa las seguaintas dumondas e'ls students stan sü, sch'els pon respuonder cun 'schi/eu': 
Chi ha integrà il nomer cull'età? 
Chi ha integrà üna masüra dal corp? 
Chi ha indichà, quants fradgliuns ch’el/ella ha? 
Chi ha daplü nomers pêrs co dispêrs? 
Chi ha nomers plü ots co 100? 
Chi ha integrà il di d'anniversari?