A
Direcziuns
B
Sligaziun
ir a schnestra, ir dret oura, ir a dretta
Erklärung
B) - D)
La magistra fa sco sch'ella füss ida a perder in stanza da scoula. Ella guarda intuorn e dumonda tuot in ün dandet davo la via ad ün student (per exaimpel per ir sün secret). Scha'l student nu sa güdar, dumonda ella ad ün oter. A la fin po ella notar las indicaziuns da direcziun ch'ella ha surgni vi da la tabla e discutar quellas in classa.
Lura taidlan ils students il dialog e fan las lezchas.
C
Sligaziun
butia da fluors, cruschada, plazza da parcar
D
Sligaziun
Info grafica: integrar illustraziun cun marcar liug (mira document)
E
Erklärung
Ils students scumpartan las rollas, legian plüssas jadas il dialog e prouvan da til giovar. A la fin pon ils students preschantar ils gös da rolla in classa.
F
Erklärung
Per quist'actività voula avuonda spazi. Schi'd es pussibel, esa indichà da far ils dialogs our in piertan o our i'l liber. Ils students lavuran in duos. Ün student sto serrar ils ögls (i's po eir dovrar faschas), intant cha tschel til maina ad ün lö ch’el ha determinà. La guida nu das-cha tocker aint la persuna culs ögls faschats, ella das-cha be diriger quella cun pleds (a dretta, a schnestra, dret oura, stop), fin cha la persuna 'orba' riva al böt. Lura müdan ils duos students las rollas. A la fin po la magistra far üna runda da reflexiun. Ella po dumandar:
| • |
Co as vais vus sentits/sentidas (in tuottas duos rollas)? |
| • |
Eschat vus rivats/rivadas al böt? |
| • |
Haja dat malinclettas? |
G
Sligaziun
| dialog 1 | plazza da giovar | dialog 4 | cascada |
| dialog 2 | banca | dialog 5 | camping |
| dialog 3 | baselgia | dialog 6 | pendiculara |
Erklärung
La magistra declera als students ch'els dodaran differents dialogs chi han lö i'l hotel dal cumün chi'd es gnü preschantà illa lezcha A e cha quel hotel saja il punct da partenza per las descripziuns da las vias indichadas i'ls dialogs. Lura taidlan ils students ils dialogs e seguan las vias descrittas. Els ston verer pro da tour la perspectiva dals pedunzs per chattar la dretta via. A la fin da mincha dialog notan els il böt da la persuna chi tschercha üna destinaziun.
H
Erklärung
Ils students lavuran in gruppas da duos. Mincha gruppa as decida per ün punct da partenza. Lura dumonda ün student davo il lö e tschel dà resposta. Els douvran las expressiuns illas nüvlettas o otras expressiuns ch'els han let e dudi i'ls dialogs precedaints. A la fin po mincha gruppa preschantar cuortamaing ün discuors. Tschels students taidlan cun attenziun e seguan la via inavo per chattar il punct da partenza dal discuors preschantà.
I
Sligaziun
| singular | plural | |
|
icon |
Fa attenziun! |
Fat attenziun! |
|
icon |
Metta sü üna chaplina! |
Mettei / Metti si ina capellina! |
|
icon |
Sta quiet/quieta! |
Stat quiets/quietas! |
|
icon |
Piglia il chan vi da la tschinta! |
Pigliai il chan vi da la tschinta! |
|
icon |
Va be dret oura! |
It be dret oura! |
|
icon |
Porta üna mascrina! |
Portai üna mascrina! |
|
icon |
Nu saglir ill’aua! * |
Nu saglir ill'aua! * |
|
icon |
Lava ils mans! |
Lavai ils mans! |
|
icon |
Metta giò il telefonin! |
Mettai giò il telefonin! |
|
icon |
Bütta il s-chart illa chavogna da palperi! |
Büttai il s-chart illa chavogna da palperi! |
|
icon |
Tegna distanza! |
Tgnai distanza! |
* Der negative Imperativ (Prohibitiv) wird im Vallader sowohl im Singular als auch im Plural mit dem Infinitiv gebildet.
Che es l'IMPERATIV?
Erklärung
Ils students tscherchan illa nüvletta ils verbs chi güdan a cumplettar las instrucziuns indichadas illas tablas. Els culurischan ils pleds ill’ingiavinera. Sch'els notan ils custabs chi nu sun gnüts culurits ün davo tschel süllas lingias, cumpara il pled da soluziun IMPERATIV. Ils students discutan lura insembel las seguaintas dumondas:
| • | Che es l'imperativ? (ün dals quatter möds) |
| • | Cura vain el dovrà? (per cumonds, scumonds, cussagls, …) |
| • | Che desinenza ha la fuorma da l'infinitiv? |
| • | Che fuorma dal verb güda a fuormar l’imperativ singular? (3. pers. singular indicativ) |
| • | Chi sa nomnar üna da quellas fuormas al plural? |
| • | Che fuorma dal verb güda a fuormar l'imperativ plural regular? (2. pers. plural indicativ: laschar davent il s) |
J
Erklärung
Ils students legian il memo davart l'imperativ e notan pro mincha tabla da la lezcha a) la fuorma dal plural.
Lura po la magistra dumandar:
| • |
Chenünas da quellas instrucziuns sun cumonds, scumonds, cussagls? |
| • |
Co as poja exprimer quels cumonds, scumonds e cussagls? (per exaimpel: metter giò il telefonin / nu saglir ill'aua / i nu's das-cha … / i's sto … ) |
K
Sligaziun
| Vus stuvais ir a dretta. | It a dretta! |
| Vus stuvais traversar la via. | Traversai la via! |
| Tü stoust cumprar ün bigliet. | Cumpra ün bigliet! |
| Tü stoust tscherchar ün hotel. | Tschercha ün hotel! |
| Vus stuvais dumandar davo la via! | Dumandai davo la via! |
| Tü stoust guardar sülla charta. | Guardai sülla charta! |
| Vus nu das-chais cuorrer. | Nu cuorrer! * |
| Tü nu das-chast discuorrer. | Nu discuorrer! * |
| Tü nu das-chast drivir las fanestras. | Nu drivir las fanestras! * |
| Tü nu das-chast mangiar aint il tren. | Nu mangiar aint il tren! * |
| Vus nu das-chais fümar quia. | Nu fümar quia! * |
| Vus nu das-chais entrar. | Nun entrar! * |
* Der negative Imperativ (Prohibitiv) wird im Vallader sowohl im Singular als auch im Plural mit dem Infinitiv gebildet.
Erklärung
Ils students notan las instrucziuns chi sun formuladas culs verbs modals stuvair e (nu) das-chair illa fuorma da l'imperativ.
L
Erklärung
La magistra dà instrucziuns a la classa. Ella disch per exaimpel: «Eu cumond: Stat sün üna chomma!» Ils students ston subit far quai cha la magistra disch, ma be sch'ella disch 'eu cumond' avant l'instrucziun. Sch'ella nu fa quai, nu das-chan ils students as mouver. Chi chi's mouva listess, crouda oura e nu das-cha plü far part dal gö in quella runda. Guadagnà ha quel o quella chi resta il plü lönch aint il gö.
Cur cha'ls students han fat plüssas jadas quel gö, pon els eir svess surtour la rolla da la persuna chi dà cumonds. Per ch'els nu stopchan stübgiar massa lönch dürant il gö, esa bun, scha minchün nota fingià ouravant in seis quadern da scriver 10-20 instrucziuns chi pon gnir exeguidas al lö d’instrucziun.
Per exercitar la fuorma da l'imperativ singular (mirar commentari Manfred) po quist gö eir gnir giovà in gruppas da duos, ingio ch'ün dals partenaris po adüna dar cumonds a tschel.