WORK IN PROGRESS

La pronunzcha

La pronunzcha dal vallader scrit

La pronunzcha dal vallader scrit nun es standardisada in tuot ils detagls. Üna buna part dals custabs, da las gruppas da custabs e dals pleds vegnan pronunzchats sco quai chi vegnan scrits. Las gruppas da custabs ch, sch, s-ch, dsch, tsch, ce, ci, ge, gi,,, gl e gn sun suns specials. Per quai chi reguarda la pronunzcha dals vocals (averts e serrats, lungs e cuorts) e da gruppas da vocals (diftongs e triftongs) existan tschertas varietats regiunalas e localas.

 

La pronunzcha vain trattada ed exercitada illa prüma classa cun agüd da la fibla 'Leger. E co!'. Qua suotvart seguan be las differenzas las plü importantas illa pronunzcha dals vocals e diftongs tenor regiuns e cumüns da l’intschess d'Engiadina Bassa e Val Müstair. La repartiziun da las regiuns (E1, E2 ed E3) es quella dal 'Dicziunari Rumantsch Grischun', edi da la Società Retorumantscha.

scripziun pronunzcha pronunzcha pronunzcha exaimpels
  E1 E2 E3  

a

 

a

 

a

(Zern: a, ä) 

a

(VM: au, a)

pan

charn 

ei

 

e (ma: eir)

(Ram/Se: er)

ei

(Ard: er, eir)

e

 

eivna, leiv, 

meis, eir

ou

 

o

 

ou

 

o

 

cour, ouvra, 

scoula

aiv

(imperfet)

ev

 

eiv

 

aiv 

(VM: äa)

els faivan

 

ieu

ou

ou

au

gnieu, Dieu

eu

(prn. pers.)

ä 

 

ä 

 

eu

 

Su: je, ja

Zern: jou

VM: jau, ja

La libertà da pronunzchar quists vocals e diftongs sco quai chi s'es adüsà permetta da mantgnair il culurit local eir in contact culla lingua scritta e renda quella uschè plü famigliara.

 

Legenda:

E1

E2

E3

Tschlin, Martina, Strada,

Ramosch (Ram), Vnà,

Sent (Se), Scuol, Tarasp

Ftan, Ardez (Ard),

Guarda, Lavin,

Susch (Su), Zernez (Zern)

Tschierv, Fuldera,

Lü/Lüsai, Valchava,

Sta. Maria, Müstair (VM)